Noord-Holland

Bij Stichting Laka,  het documentatie- en onderzoekscentrum kernenergie- dat het project van de geplande kernreactor Pallas al jaren kritisch volgt, is een nieuw rapport verschenen. Volgens dit rapport heeft de verwachte forse groei van het gebruik van medische isotopen die met een reactor worden gemaakt, niet plaatsgevonden. Bovendien worden tegenwoordig steeds meer medische isotopen met versnellers gemaakt. Om die reden is er volgens Stichting Laka geen reden meer om voor 600 miljoen euro een nieuwe kernreactor in Petten te bouwen. De SP heeft de volgende schriftelijke vragen gesteld:

Vorige week publiceerde Stichting Laka een nieuw rapport over de onderzoeksreactor Pallas in Petten. In dat rapport worden een aantal stellige uitspraken gedaan, met bronvermelding. Voor ons reden om op deze uitspraken gebaseerde schriftelijke vragen te stellen. Het rapport voegen we als bijlage bij.

1. De wereldwijde vraag naar technetium waar de noodzaak van Pallas op is gebaseerd, is eind 2016 minder dan de helft van wat in 2009 werd verwacht. Klopt dat? Kunt u uw antwoord staven met cijfers?

2. Uit cijfers van OESO/NEA blijkt dat de vraag naar technetium anno nu blijft dalen. Dat wordt bevestigd in een Kamerbrief van minister Kamp (EZ) van december 2016, waarin staat dat bij NRG, de exploitant van de HFR in Petten, het verkoopvolume van medische isotopen is gedaald en dat ze verlies lijden op de verkoop van molybdeen. Klopt dit? Kunt u uw antwoord staven met cijfers?

3. Het Amerikaanse bedrijf Mallinckrodt is de huidige verwerker van medische isotopen in Petten. Mallinckrodt is vooral actief in productie van radiofarmaca van reactorisotopen.  Mallinckrodt wordt overgenomen door IBA Molecular, als alle mededingingsinstanties in de eerste helft van 2017 daarmee akkoord gaan. Klopt dit? Kunt u uw antwoord toelichten?

4. Als Mallinckrodt wordt overgenomen, kan dat worden beschouwd als een voorbode van het nieuwe tijdperk in de branche van medische isotopen. IBA Molecular is namelijk veel minder afhankelijk van reactorisotopen. IBA Frankrijk is een belangrijke producent van Mo‐99/Tc‐99m‐generatoren, maar het multinationale bedrijf als geheel drijft voor een belangrijk deel op de booming business van radiofarmaca van populaire medische isotopen die alleen met cyclotrons gemaakt kunnen worden. Klopt dit? Kunt u uw antwoord staven met cijfers?

5. Een belangrijke verandering in de isotopenmarkt vanaf 2017 is de productie van molybdeen en technetium met versnellers. Evenals producenten met kernreactoren, leveren producenten met linacs molybdeen aan ziekenhuizen. Via een generator wordt technetium verkregen. Cyclotrons maken gebruik van directe productie van technetium. Versnellerproducenten van molybdeen en technetium zijn al jaren druk bezig met voorbereidingen. Feitelijk zit het technisch allemaal rond, maar is het wachten op de laatste vergunningen. De verwachting is dat de productie in 2017‐2018 op gang gaat komen. Canada en de VS lopen voorop in deze ontwikkeling. Klopt dit? Kunt u uw antwoord staven met cijfers?

6. Volgens de OESO (NEA) is de productie van reactorisotopen spaak gelopen door decennialange overheidssubsidies. Dat leidde tussen 2005 en 2012 (maar ook in perioden daarvoor) geregeld tot ernstige tekorten in de aanvoer van medische isotopen. Afbouw van deze subsidies moet de productie met reactoren weer rendabel gaan maken. Dat heeft tot gevolg dat producenten, waaronder NRG, hun prijzen voor isotopen flink gaan verhogen. Hogere prijzen voor reactorisotopen maakt het voor producenten van versnellerisotopen aantrekkelijk om ook deze SPECT‐isotopen, waaronder molybdeen en technetium, te gaan produceren met cyclotrons en linacs. Er zijn modellen cyclotrons op de markt gebracht die zowel populaire PET‐ als SPECTisotopen kunnen produceren. Voor de productie van SPECT‐isotopen, waaronder de zwaardere radio‐isotopen die gebruikt worden in therapieën, gaat de aandacht vooral uit naar de linac. Als die techniek vol in productie komt, naar verwachting tegen 2020, kan ze goedkoper produceren dan kernreactoren en cyclotrons. Klopt dit? Kunt u uw antwoord staven met cijfers?

7. Doordat de huidige en komende aanwas van capaciteit vooral bestaat uit reactorcapaciteit, zullen reactorisotopen de markt voorlopig blijven domineren. Maar tegen het einde van dit decennium zal door gebruik van versnellers en door ontwikkeling van andere technologie, waaronder lasertechnologie, de verscheidenheid in productiemethoden steeds verder toenemen. Klopt dit? Kunt u uw antwoord staven met cijfers?

8. Vooral in de VS komt er vanaf 2018 veel nieuwe productiecapaciteit bij. Het land werkt al sinds 2009 aan een programma om vanaf 2018 met eigen productie in de binnenlandse behoefte te voorzien. Daarbij is fors geïnvesteerd in reactortechnologie, versnellertechnologie en aanverwante technieken. Klopt dit? Kunt u uw antwoord staven met cijfers?

9. De drive van het Amerikaanse Congres achter de in de vorige vraag geschetste ontwikkelingen is dat alle import van molybdeen vanuit gesubsidieerde en verouderde onderzoeksreactoren met targets van hoog verrijkt uranium (HEU) in het buitenland (NRU, HFR, BR‐2, ..) moet stoppen, maar dat medische isotopen beschikbaar moeten blijven voor patiënten en dat ze geproduceerd moeten worden in overeenstemming met het Amerikaanse nucleaire non‐proliferatiebeleid. Klopt dit? Kunt u uw antwoord staven met cijfers?

10. Daarnaast sponsort het Amerikaanse ministerie ook nog een reeks andere projecten die een serieuze kans maken om de wereldwijde productiecapaciteit tegen het einde van dit decennium verder te verhogen. Coquí RadioPharmaceuticals Corp, Eden Radioisotopes, Flibe Energy, Niowave, Northwest Medical Isotopes, NuView en PermaFix worden vermeld als organisaties die ook werken aan de mogelijkheid om een niet op HEU‐gebaseerde productie van Mo‐99 te ontwikkelen. Volgens de directeur van het bedrijf Coquí RadioPharmaceuticals Corp zijn zij klaar om het verlies aan capaciteit van de NRU‐reactor in de komende jaren te compenseren. Klopt dit? Kunt u uw antwoord staven met cijfers?

11. In de periode 2018‐2021 komt er kortom een veelvoud aan nieuwe productiecapaciteit bij. (…) In de Verenigde Staten komt er nieuwe capaciteit bij. Maar daarnaast komen er nog eens een paar NRU’s aan capaciteit bij, verdeeld over verschillende landen. Ondertussen blijven volgens planning de huidige voornaamste productiereactoren, de HFR in Petten en de BR‐2 in Mol (B), tot respectievelijk 2024 en 2026 in bedrijf. De OESO kondigde de komst van deze verzadiging van de markt al enige tijd geleden aan. Klopt dit? Kunt u uw antwoord staven met cijfers?

12. De sluitingen van de HFR en de BR‐2 zullen nauwelijks een rimpeling veroorzaken in de oververzadigde markt van de jaren twintig. De vervangende capaciteit voor deze reactoren, die in diezelfde periode in bedrijf moet komen, in België (MYRRHA), Nederland (Pallas) en Frankrijk (Jules Horowitz Reactor) zal de overcapaciteit alleen maar verder vergroten. Klopt dit? Kunt u uw antwoord staven met cijfers?

13. Het huidige karakter van de markt gaat helemaal veranderen. Centrale aanvoer vanuit een handjevol reactoren gaat plaats maken voor decentrale productie met cyclotrons en linacs. Veel ziekenhuizen beschikken nu al over zowel een SPECT‐ als een PET‐scan. Eén en dezelfde cyclotron kan behandelaars zowel voorzien van SPECT‐ als PET‐isotopen. Daarnaast is in de VS en Canada een netwerk van linacs in ontwikkeling. Deze versnellers kunnen grote hoeveelheden SPECT‐isotopen produceren, goedkoper dan een reactor of een cyclotron. En dan is er ook nog de verdere opmars van PET/CT, vooral in de cardiologie. Klopt dit? Kunt u uw antwoord staven met cijfers?

14. IBA heeft als eerste bedrijf in de jaren tachtig cyclotrons op de markt gebracht die zowel klassieke cyclotronisotopen (PET en SPECT) produceren als SPECT‐isotopen die nu nog uit een reactor komen. Nu er een tijd aanbreekt dat ook die de laatste groep isotopen goedkoper met cyclotrons kan worden geproduceerd, wordt het steeds aantrekkelijker om alle medische isotopen met versnellers te gaan maken met de nieuwste modellen van dit type cyclotron. Klopt dit? Kunt u uw antwoord staven met cijfers?

15. Ofschoon technetium een veel lagere houdbaarheidsdatum heeft dan molybdeen, zijn ingewijden het erover eens dat drie of vier cyclotrons voor directe productie van technetium voldoende zijn om heel Nederland van technetium te voorzien. Klopt dit? Kunt u uw antwoord staven met cijfers?

16. Belangrijke voorwaarden voor de bouw van de nieuwe onderzoeksreactor zijn ten eerste dat de wereldwijde vraag naar de meest gevraagde medische isotoop technetium flink blijft stijgen en ten tweede dat de groei van de wereldwijde productiecapaciteit van deze radio‐isotoop op zijn best trend blijft houden met deze stijging. De levensvatbaarheid van Pallas is mede gebaseerd op deze verwachting. Bent u het met mij eens dat als hetgeen in de bovenstaande vragen gesteld is, klopt, de levensvatbaarheid van Pallas uiterst penibel is en de (provinciale alsmede rijks-)overheid dus beter uit dit miljoenen gemeenschapsgeld verslindende project kan stappen? Kunt u uw antwoord toelichten?