Noord-Holland

Als je op straat vraagt wat mensen met de provincie willen, dan is het antwoord al gauw: opheffen. De verhalen over snoepreisjes, vriendjespolitiek en grote financiële flaters zijn talrijk en het nut van de provincie is voor de gemiddelde Nederlander volstrekt onduidelijk. Minister Ronald Plasterk stelt nu voor om de drie provincies van de Noordelijke Randstad (Noord Holland, Utrecht en Flevoland) samen te voegen tot één monsterprovincie met ruim vier miljoen inwoners. Dat lost dat probleem niet op. Sterker: het lost geen enkel probleem op. De fracties van de SP in deze drie provincies pleiten daarom voor het opsplitsen van de provincies in regio’s. En bovenal voor een referendum.

Het belangrijkste argument dat minister Plasterk noemt voor het stichten van een superprovincie is dat het internationale bedrijfsleven het wil. Dat is een mager argument voor zo’n ingrijpende operatie. Want laten we eerst naar de gevolgen kijken.
De afstand tot de burger wordt groter, en schaalvergroting lost wat dat betreft geen problemen op. Waar de provincie Flevoland het zowel qua bestuurskracht als qua inspraak heel goed doet, worstelt Utrecht met de declaraties van de Commissaris van de Koningin, en heeft Noord Holland zojuist een fors schandaal achter de rug rondom gedeputeerden Hooijmaijers en Meijdam. Dat schandaal resulteerde in het rapport “Schoon Schip”. Eén van de conclusies was dat er in de provincie Noord-Holland een cultuur heerste van arrogantie, dominantie van de VVD en vriendjespolitiek

. Voor de randstedelijke fusiepartners betekent dat dat zij óf mogen aansluiten bij deze dominante cultuur óf heel lang wantrouwend zullen blijven.
Er moet een nieuw provinciehuis komen. Daarmee komen er drie provincie-huizen leeg te staan, die stuk voor stuk net nieuw waren, of voor veel geld gerenoveerd. De provincie Utrecht is nog volop bezig met de afhandeling van een groot en kostbaar asbestdrama in het vorige provinciehuis. Ook het nieuwe provinciehuis kan nu dus alweer in de uitverkoop. Wie gaat dat betalen?
De verhoudingen tussen de provincies onderling zal flink uit balans raken. De kleine provincie Flevoland gaat op in een mega-provincie die elf keer zo groot is. Zeeland en Drenthe zijn van vergelijkbare grootte als Flevoland. Zij zullen er voor spek en bonen bij zitten. Het enige alternatief voor Zeeland is om zich aan te sluiten bij Zuid-Holland — dat negen keer zo groot is. Het eigen geluid van de kleine provincies valt weg tegen zulke grote partners.
Dat minister Plasterk schaalvergroting nog steeds ziet als oplossing, getuigt van weinig realiteitszin. De voorbeelden van mislukte schaalvergrotingen zijn talrijk, en ook in gemeenteland blijkt schaalvergroting eerder tot een stijging dan een daling in de kosten te leiden. Dat bleek uit een onderzoek van de Groninger economen Allers en Geertsema. Er is geen enkele reden om aan te nemen dat een fusie op provinciaal niveau anders zal uitpakken.
De SP pleit daarom tegen de samenvoeging van de drie provincies. Dat is echter geen reden om het nadenken over de inrichting van het middenbestuur stil te leggen. Sterker: de Eerste Kamer nam een motie van SP-senator Kox over waarin de regering wordt gevraagd haar plannen te onderbouwen met een “integrale visie op de modernisering van de bestuurlijke organisatie van Nederland”. De provinciale SP-fracties juichen dat van harte toe.
De SP geeft de minister graag het advies mee om te kijken naar de mogelijkheid van kleinere provincies. Er komen vele decentralisaties op de gemeenten af die hen dwingen tot samenwerking in regionaal verband. Denk aan de Jeugdzorg, de AWBZ, maar ook de sociale werkvoorziening en de sociale dienst die in veel gemeenten al regionaal zijn opgezet. Gezien dat feit ligt het veel meer voor de hand om de provincie af te schaffen, en te denken in termen van regio’s. De slagkracht in het buitenland — ook een argument dat Plasterk noemt — is een taak van de Rijksoverheid, met de koningin als super-lobbyist. Dat Nederland 12 delegaties naar China stuurt, is een tikje overdreven als je bedenkt dat de gemiddelde Chinese provincie 7,5 keer zo groot is als ons hele land, en drie keer zo veel inwoners heeft.
Wat de minister in elk geval moet doen, is de inwoners van de provincie om hun mening vragen voordat hij de provinciale democratie opheft. Puur om staatsrechtelijke redenen moet de minister de eigenaars van die democratie raadplegen. Om dat nu te doen zonder dat daar op enig niveau een niveau een mandaat over is gegeven — de PvdA had de vorming van een Randstad¬provincie niet eens in haar verkiezingsprogramma staan —, getuigt van weinig respect voor de democratie. Als de minister de samenvoeging voor de provinciale verkiezingen rond wil hebben, is een referendum het minste wat er moet gebeuren.