Wanneer je op dit moment de krant openslaat of de radio of tv aan zet, word je overspoeld door berichten over de ernstige ontwikkelingen in het Midden-Oosten. Werkelijk alles wat je ooit op school leerde over oorlog komt voorbij: doden en gewonden, uit elkaar gescheurde gezinnen en families, ontberingen, voedseltekorten, ziekenhuizen die nog nauwelijks kunnen functioneren, schuilkelders, de beelden schokken altijd weer. Het went nooit. En als altijd zijn het de gewone mensen van vlees en bloed die het aan den lijve moeten ondervinden.
Je vraagt je dan af, in ieder geval vraag ik me dat dan af, waarom, waarom, waarom? Wat is het nut dat mensen dit elkaar aandoen? Op dat moment moet er - zoals dat officieel heet - duiding komen. Tijdens de geschiedenislessen lukt dat heel goed, maar dat is achteraf, dan is alles al gebeurd en kijk je terug. Op het moment dat je er middenin zit, is het niet eenvoudig om de juiste duiding te vinden. Wat zien we op de beelden? Wie is de agressor (oftewel: wie begon)? Hoe kan een conflict zo klein mogelijk worden gehouden en wat zorgt ervoor dat het juist uit de hand zal lopen? Hoe worden handelingen van de “andere kant” uitgelegd? Is er voldoende inschatting wat effecten van het eigen handelen kunnen zijn? Stuk voor stuk allemaal vragen die een uitgebalanceerd antwoord nodig hebben.
En daar ligt mijn probleem: het valt mij op dat uitgebalanceerde antwoorden vaak niet worden geaccepteerd. Wanneer iemand op zo’n uitgebalanceerde manier een toelichting geeft, wordt die persoon al snel heel gemakkelijk weggezet met de opmerking: “O, maar dan ben jij dus voor een van de twee partijen” of woorden van die strekking. Uit die woorden blijkt dat er dus een kant gekozen moet worden. Maar dat is natuurlijk onmogelijk als niet alle informatie beschikbaar is.
Bekend is de uitdrukking dat het eerste wat in een oorlog sneuvelt de waarheid is. Berichtgeving over een oorlog of een conflict is namelijk ook een wapen in de strijd. Er is propaganda en anti-propaganda. Een wapen wat vaak meer kapot maakt dan alle bommen bij elkaar.
Ikzelf houd me dan maar vast aan een paar toetsstenen. Wordt een conflict van beide kanten belicht? Worden deskundigen aan het woord gelaten waarvan je zeker weet dat die geen belangen hebben in het conflict? Merk je dat er stappen gezet worden die de-escalatie kunnen bewerkstelligen? Niet eenvoudig, maar het moet. Anders word je speelbal van de propaganda.
Liever had ik een ander verhaal geschreven. Helaas is dat nu niet mogelijk. Ik hoor oorlogstaal, mensen die op tv of elders verkondigen dat we meer geld aan bewapening moeten besteden, mensen die volstrekt zeker weten welke van de partijen in het conflict goed dan wel fout is, mensen die vinden dat er gewonnen moet worden. Maar ja, wat is waar?
