Noord-Holland

We - een paar statenleden, een paar ambtenaren en een gedeputeerde - zitten in de bus, op de weg terug van een werkbezoek. We hebben het over eten. Niet zo maar eten, maar 100% vegan eten. Er worden ideeën uitgewisseld over verschillende soorten nepmelk. En het gaat over het voedsel dat de provincie Noord-Holland aan ambtenaren en statenleden aanbiedt. Waarbij er natuurlijk tenminste één dag in de week geen sprake mag zijn van een menu met zuivel of vlees.

Ik probeer het gesprek een beetje een andere kant op te sturen door over kleding te beginnen. Want ja, dat is ook een ding. Er wordt veel en veel te veel kleding geproduceerd. En weggegooid. Kledingproducenten en winkelketens zorgen ervoor dat er zo ongeveer elke week een nieuwe collectie in de winkels hangt. Maar het milieu betaalt hiervoor een hoge prijs. Het massale, razendsnelle produceren, gebruiken en afdanken van kleding leidt bijvoorbeeld tot CO2-uitstoot, plasticsoep en vervuiling van grond en water. En tot uitbuiting van mensen. En het gekke is ........ er wordt steeds méér kleding geproduceerd en verkocht. "Ik koop bijna nooit kleding", zeg ik, "en dat is te zien". Een reisgenoot zegt dat zij al jarenlang alleen tweedehands kleding koopt. Anderen doen er het zwijgen toe.

Eten en kleding; zomaar twee dingen waarmee je zélf een klein verschil kan maken. Maar er zijn er meer en de overheid grijpt die maar al te graag aan, om de individuele mens te wijzen op zijn onvolkomenheden: ‘Doe zuinig met water!’, ‘Zet de verwarming op 19 graden en 's nachts op 15!’, ‘Vijf minuten onder de douche!’, ‘Voorkom sluipgebruik!’, ‘Doe een warme trui aan!’, enzovoorts.

En waar het individu zich zo af en toe kapot schaamt over het eigen gedrag en de daarmee samenhangende ecologische voetafdruk, hebben politici, de overheid en het grote bedrijfsleven daar over het algemeen weinig last van. Waarom is er sedert 2019 nog geen gram stikstof minder uitgestoten? Waarom neemt het tempo van de klimaatverandering nog steeds toe in plaats van af? Waarom wordt er alles aan gedaan om te voorkómen dat grote bedrijven stoppen met het uitstrooien van gevaarlijke giftige stoffen over de aarde? Het zal wel het geld zijn. De economie moet blijven groeien. Als er door de overheid niet wordt ingegrepen, verdwijnt ook bij de mensen het draagvlak. Het helpt niet als de overheid een beleid voert van alsmaar groei en de mensen verplicht op een houtje te bijten.

Ik ben - zoals ze dat noemen - een boomer. In mijn kindertijd wasten we ons doordeweeks bij de gootsteen en gingen op zaterdag onder de douche. In ons gezin had iedereen één setje kleding voor door de week en één setje kleding voor de zondag. Mijn moeder droeg een schort over haar doordeweekse jurk en mijn vader droeg doordeweeks een uniform. Onze sokken, die mijn oma breide, werden gestopt als er gaten in kwamen en uit de onderzijde van een overhemd werd een nieuw boord voor datzelfde overhemd gemaakt, op de opengevallen plek onderin kwam dan een stukje van een oud laken. Maar we aten ook elke dag witbrood en tussen de middag een warme maaltijd van groente, aardappelen en twee keer in de week vlees. En yoghurt of vla toe. Gelukkig is die tijd voorbij, alhoewel die voor ons heel gewoon was. We kregen aardgas, een wasmachine, een koelkast en een tv. Heel fijn!

Naar die tijd moeten we niet terugwillen. Maar het kan allemaal wel wat minder. Bij ons allemaal. De overheid moet nu gaan regelen dat allereerst de grote bedrijven een halt toegeroepen wordt. Schiphol moet krimpen, Tata Steel moet schoon, Cargill en Tate & Lyle moeten minder stikstof uitstoten, de boerenbedrijven moeten het met minder vee doen.

Én, o ja, wat ooit van ons allemaal was en wat in de afgelopen 20 jaar verkwanseld werd, moet weer van ons allemaal worden. De energiebedrijven, de waterbedrijven, de gezondheidszorg en vast nog wel meer, moeten weer in overheidshanden komen. Dan kunnen we er met z'n allen over beslissen!

Daar hadden we het niet over in die bus. Achteraf gezien een gemiste kans.