Noord-Holland

Hoewel het altijd weer afwachten is of de gast genoeg te vertellen heeft en of de presentator de gast de juiste vragen stelt, is Zomergasten al 33 jaar lang een bijzonder televisieprogramma. Tien jaar geleden was Jan Marijnissen de eerste zomergast van een nieuw seizoen met Jelle Brandt Corstius die toen voor het eerst (en een beetje nerveus)  presenteerde. Ik herinner mij onder anderen een fraai fragment van een bisschoppelijke uitvaart in Noord-Brabant ergens in de jaren 60. Aanvankelijk liet het programma vooral journalisten, acteurs en schrijvers aan het woord komen waardoor het een wat elitair ons-kent-ons sfeertje had, maar later werd dat verbreed. Uiteindelijk komt het er toch op aan dat iemand drie uur lang interessant genoeg moet blijven, ondersteund door de fragmenten. Bij mijn favorieten horen Paul Verhoeven, Erwin Olaf, Ahmed Aboutaleb, Lilian Gonçalves, Helga Ruebsamen, Maria Goos en vanuit vakinhoudelijke interesse landschapsarchitect Adriaan Geuze. Maar ik heb ook heel veel afleveringen niet gezien. De enige Zomergasten die niet vertoond is tot nu toe is die waarin ik zelf de gast ben. Talloze schitterende fragmenten en originele wijsheden zijn in mijn dromen al de revue gepasseerd. Bij elkaar veel meer dan de drie uur die er voor staat.

Hoe leuk zou het zijn twee jaargangen van Zomergasten te wijden aan een provincie, geïnspireerd op het genoemde fragment van Jan Marijnissen. Nee, geen Van Gewest tot Gewest, maar een breed scala aan onderwerpen. Het risico is dat het dan te weinig over de gast gaat, maar daar moet een mouw aan te passen zijn.

Wat zou ik kiezen als ik de Noord-Holland gast was?

1. De historie van de staalindustrie in de IJmond. Tata Steel heeft net zijn 100-jarig bestaan gevierd en dat ook vastgelegd in het boek ‘Door Staal Gedreven’. Er zijn ongetwijfeld prachtige Hoogoven-fragmenten te vinden. Van de historie is de sprong naar de actualiteit snel gemaakt. Na de overname door Tata staat de continuïteit op het spel, ook door het overaanbod van staal op de wereldmarkt, de CO2-uitstoot is hoog, de milieuoverlast in de regio haalt vaak het nieuws en de kennis over blootstelling aan gevaarlijke stoffen neemt toe en verontrust burgers. Wat is de toekomst van deze tak van zware industrie?
2. Het VOC-verleden. De naam van Jan Pieterszoon Coen is prominent gekoppeld aan bruggen, tunnels en straten. Zelf staat hij op een centrale plek in de prachtige binnenstad van Hoorn. De uitspraken van Balkenende (waar is onze VOC-mentaliteit gebleven) passen mooi in een fragment, maar ook de weerstand tegen dit deel van ons verleden, waar een roemruchte maar ook een duistere kant aan zit. Moeten we ons schuldig voelen over de hele Gouden Eeuw, omdat het ten koste van anderen ging en wij toen misschien een niet te overbruggen voorsprong namen op andere delen van de wereld? Het kan op zijn minst prominenter in de schoolboeken.
3. De strijd tegen het water. Een van de meest bijzondere aspecten van Noord-Holland is het temmen van de natuur, het door mensenhanden gemaakte landschap, de polders en droogmakerijen, het systeem van waterschappen en op een paar vooral door VVD-electoraat bewoonde zandhopen en -ruggen na overal onder zeeniveau wonen. Buitenlandse gasten zijn er altijd van onder de indruk. Ruim 2,5 miljoen mensen in een provincie die een paar eeuwen geleden een half moeras was waar het veen een tijdje aangroeide om vervolgens weer weggeslagen te worden tijdens een noordwesterstorm. De badkuip is nu onder controle, al is duin- en dijkonderhoud cruciaal. Ondertussen zakt het veen, omdat we de grondwaterstand steeds bijstellen. Kan dat nog wel doorgaan? En zo nee, wat heeft dat voor consequenties?
4. De groei van Amsterdam en de ontwikkeling van de woningmarkt. De lokroep van de mooie stad, in tegenstelling tot Rotterdam zo gespaard in de Tweede Wereldoorlog, met zijn UNESCO Werelderfgoed grachtengordel, zijn wereldwijde aantrekkingskracht: hoe ligt die stad er nu eigenlijk bij? Wie kan er nog een huis kopen of een flat of een kamer huren? Wie trekt er eigenlijk aan de touwtjes? En van wie is die stad eigenlijk? Het fragment moet het beeld schetsen van de ontwikkeling vanuit het oude katholieke centrum naar de uitbreidingsgebieden voorbij de Stadhouderskade en de Nassaukade tot de nieuwe wijken ‘buiten de ring’. En de uittocht, in de jaren 60, richting Purmerend en Heerhugowaard. Hoe gaat het met die mensen en hun nazaten?
5. Noord-Holland is ook een energielandschap: veel plassen zijn het resultaat van turfwinning, de Zaanse Schans is een trekpleister en de afvalbedrijven in Amsterdam en Alkmaar leveren groene stroom aan de omgeving. Maar ondertussen verrijzen overal windmolens en worden weilanden omgevormd tot zonneweides. Het doel is niet de kwestie, de manier waarop wel. We willen naar een duurzame samenleving, maar de grote bedrijven (met een hoog energieverbruik) en de rijkere burgers (met grotere daken) lijken het meest te profiteren van belastingvoordelen en subsidies. De Ambtenaar bij Medemblik doet al pijn aan de ogen, maar de hele Wieringermeer staat een veelvoud aan megawindmolen te wachten. De megawatts, petajoules, zoekgebieden en ontwerpateliers vliegen ons om de oren. Ondertussen gaat het amper over energiebesparing en staan de woorden ‘participatie’ en ‘draagvlak’ in elk document genoemd, maar niemand kan goed vertellen wat dat inhoudt. Van wie zijn de schaarse vierkante meters in deze provincie nou eigenlijk? Wat is de waarde van een open, aantrekkelijk landschap dat rust uitstraalt en uitnodigt tot wandelen, fietsen en chillen. Hoeveel draagt dat bij aan fitte lichamen, goede humeuren, productieve personen? Niemand die het zich lijkt af te vragen. De doelstelling. Die moet gehaald worden.

Veel plezier bij het kijken ? en ik lees graag uw keuze van onderwerpen en fragmenten!